Nằm yên bình giữa không gian xanh mướt của đảo Quan Lạn (Vân Đồn, Quảng Ninh), đình Quan Lạn không chỉ là nơi thờ Thành hoàng làng mà còn là biểu tượng thiêng liêng gắn liền với chiến công lừng lẫy chống giặc Nguyên Mông của tướng Trần Khánh Dư. Trải qua hàng trăm năm lịch sử, công trình này vẫn giữ được nét kiến trúc cổ kính và tinh thần văn hóa đặc trưng vùng biển. Đến với Quan Lạn, ghé thăm ngôi đình là hành trình trở về nguồn cội, lắng nghe tiếng vọng lịch sử giữa thiên nhiên hoang sơ.
Vị trí và lịch sử về Đình Quan Lạn
Đình Quan Lạn tọa lạc tại xã đảo Quan Lạn, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh, cách thành phố Cẩm Phả khoảng 35 km. Đây là ngôi đình cổ duy nhất ở Việt Nam nằm trên một hòn đảo xa đất liền. Vị trí của đình được đánh giá là đắc địa, với mặt trước hướng ra biển và ba ngọn núi tạo thành bức bình phong tự nhiên, phía sau tựa vào năm quả núi, tạo nên thế đất “Tiền Tam Thai, Hậu Ngũ Nhạc” hiếm có trong kiến trúc tín ngưỡng truyền thống.
Đình Quan Lạn được xây dựng lần đầu vào thời Hậu Lê (thế kỷ XVII) tại bến Cái Làng, trung tâm của thương cảng cổ Vân Đồn. Sau đó, đình được di chuyển và xây dựng lại vào những năm 1890–1900 tại vị trí hiện nay. Đình thờ vua Lý Anh Tông (1138–1175), người có công thành lập trang Vân Đồn vào năm 1149, và tướng Trần Khánh Dư, người trấn giữ ải Vân Đồn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông năm 1288.
Với kiến trúc hình chữ công, đình gồm bái đường, hậu cung và ba gian ống muống. Mái đình lợp ngói vẩy, trên nóc đắp hình lưỡng long chầu nguyệt. Các chi tiết chạm khắc trong đình, đặc biệt là hình tượng rồng, được thực hiện tinh xảo, phản ánh nghệ thuật điêu khắc của nhiều triều đại như Lý, Trần, Lê, Nguyễn.
Ngày 14 tháng 7 năm 1990, cụm di tích đình, chùa, miếu, nghè Quan Lạn được công nhận là Di tích lịch sử – kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. Hàng năm, từ ngày 10 đến 20 tháng 6 âm lịch, lễ hội đình Quan Lạn được tổ chức với các nghi thức truyền thống như rước bài vị, sắc phong và đua thuyền, nhằm tưởng nhớ công lao của các vị tiền nhân và cầu mong mùa màng bội thu, biển lặng sóng yên.
Đặc điểm kiến trúc cổ xưa của Đình Quan Lạn
Kiến trúc hình chữ “Công” truyền thống
Đình Quan Lạn được xây dựng theo kiểu chữ “Công” (工) với ba phần chính: bái đường, hậu cung và ba gian ống muống kết nối. Cấu trúc này phổ biến trong các công trình đình làng cổ của người Việt, thể hiện sự cân đối, trang nghiêm.
Vật liệu quý hiếm – Gỗ mần lái
Toàn bộ khung đình được làm bằng gỗ mần lái, một loại gỗ quý chỉ mọc ở vùng đảo đá Ba Mùn. Gỗ có độ cứng cao, chống mối mọt và chịu được khí hậu ẩm mặn – bền hơn cả gỗ lim.
Mái đình lợp ngói vẩy cá, chạm khắc tinh xảo
Mái đình lợp bằng ngói vẩy cá, tạo nên dáng cong mềm mại đặc trưng. Trên đỉnh mái là hình lưỡng long chầu nguyệt, biểu tượng thiêng liêng của đình làng Việt. Bên trong, các chi tiết chạm rồng, phượng, hoa văn đời Lý – Trần – Lê được thực hiện thủ công tinh tế.
Hòa quyện cùng thiên nhiên và phong thủy
Đình nằm giữa thế đất “Tiền Tam Thai, Hậu Ngũ Nhạc” – mặt hướng biển, lưng tựa núi, hai bên có núi đá chầu về. Đây là vị trí đắc địa trong phong thủy truyền thống, tạo cảm giác linh thiêng, vững chãi.
Không gian linh thiêng và gắn bó cộng đồng
Không chỉ là nơi thờ tự Thành hoàng làng và tướng Trần Khánh Dư, đình còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng của người dân Quan Lạn, đặc biệt trong dịp lễ hội truyền thống vào tháng 6 âm lịch hàng năm.
Các lễ hội đặc trưng tại Đình Quan Lạn
Lễ hội đình Quan Lạn
Thời gian tổ chức: Từ 10 đến 20 tháng 6 âm lịch hàng năm.
Ý nghĩa: Tưởng nhớ công ơn của tướng Trần Khánh Dư – người có công đánh tan quân Nguyên Mông tại cửa biển Vân Đồn (1288) và Vua Lý Anh Tông, người khai lập thương cảng cổ Vân Đồn.
Đặc trưng:
Lễ rước bài vị, sắc phong trang nghiêm từ đình ra miếu và ngược lại.
Hội đua thuyền truyền thống trên biển, thể hiện tinh thần đoàn kết, lòng biết ơn tiền nhân và cầu mùa màng bội thu.
Các hoạt động cộng đồng như hát chèo, múa lân, thi đấu vật, cờ người, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.
Lễ tế xuân & lễ cầu ngư (không cố định)
Được tổ chức bởi người dân địa phương vào đầu năm mới hoặc trước mùa đánh bắt. Mục đích là cầu cho biển lặng, mưa thuận gió hòa, ngư dân ra khơi an toàn và đánh bắt được mùa. Thường có các nghi lễ tế Thành hoàng và dâng hương tại đình.
Những lưu ý khi đi tham quan Đình Quan Lạn
- Ăn mặc lịch sự, tránh đồ quá ngắn hoặc hở hang.
- Giữ yên lặng, không nói to hay gây ồn ào trong khu thờ tự.
- Không chạm vào tượng, đồ thờ, không vẽ bậy lên di tích.
- Không xả rác, giữ gìn vệ sinh chung.
- Hạn chế chụp ảnh trong khu vực thờ cúng, nên xin phép nếu cần.
- Tham gia lễ hội đúng dịp (10–20/6 âm lịch) để trải nghiệm trọn vẹn.
Đình Quan Lạn không chỉ là di tích lịch sử quý giá mà còn là điểm dừng chân ý nghĩa trong hành trình khám phá đảo. Một lần ghé thăm, bạn sẽ cảm nhận rõ nét vẻ đẹp giao hòa giữa văn hóa, lịch sử và thiên nhiên nơi đây.
==>Xem thêm các tour du lịch Quan Lạn nhiều trải nghiệm hấp dẫn ngay tại Eco Tour!
